Mert İnan – Büyük Başkan Atatürk’ün mevt haberiyle 84 yıl evvel bugün tüm yurtta olduğu üzere İstanbul’da da hayat durmuştu. Türk halkı, Ata’sına olan sevgisini göstermek için sokaklara döküldüğünde izdiham nedeniyle birçok kişi ömrünü yitirecekti..
Atatürk’ün naaşı vefatından 6 gün sonra, 16 Kasım 1938 günü Dolmabahçe Sarayı merasim salonundaki katafalka konulmuştu. İstanbul halkı Büyük Önder’e son vazife için adeta birbirini eziyordu. Birinci ziyareti periyodun Birinci Ordu Müfettişi Orgeneral Fahrettin Altay ve askerler gerçekleştirmişti. 16 Kasım saat 10.15’de sarayın kapıları Ata’sına son misyonunu yapmak isteyen vatandaşlara açılmış, binlerce kişi Dolmabahçe’ye akın etmeye başlamıştı.
Ulus gazetesi, Ata’nın naaşını birinci gün 150 bin kişinin ziyaret ettiğini duyuruyor, İstanbul’da bulunan Alman Arkeolog Prof. Karl Dörner ise Dolmabahçe Sarayı’ndaki tabloyu, “Haberi duyan yola koyulmuştu. Düzgün kıyafetleri içinde memurlar, balıkçılar, hamallar, tüccarlar ve personeller, yaşlı solgun yüzlü siyah çarşaflı bayanlar ortasında kürklü mantolu hanımlar, herkes yas tutuyordu. Tek bir kişi bile sarayın halılarına, fotoğraflara, kristal avizelerine bakmıyordu, tüm bakışlar yalnızca, yanında genç subayların bronzdan heykellermiş üzere dimdik nöbet tuttukları tabuta dikilmişti” kelamlarıyla anlatıyordu.
10 Kasım 1938’de Türkiye’de bulunan Profesör Wolfram Eberhard günlüğüne Türkiye’de yaşanan acıyı şöyle özetliyordu: “Çocukların yanı sıra, yetişkin erkekler ve bayanlar ağlıyordu. Acı çok yaygındı ve bu türlü bir şey diğer hiçbir ülkede görülmemişti.”
Lord Kinross ise, o gün İstanbul’un acı bir sessizliğe gömüldüğünü belirterek tabloyu şöyle betimlemişti: “Çocuklar başlarındaki fiyonkları, kurdeleleri çıkardılar. Sokaklarda bayanlar ağlaşıyor, Ata’nın siyah tüllere bürünmüş fotoğrafları önünde dua ediyorlardı.”
İzdihamda 11 kişi ömrünü yitirdi
17 Kasım, saat 22.00’den sonra 100 binden fazla insanın Dolmabahçe Sarayı’na girmek istemesi sonucu meydana gelen izdihamda çoğunluğu bayan 11 kişi ezilerek ömrünü yitirirken, 40 kişi yaralandı. İsimli Tıp hekimi Enver Karan otopsi raporunda, ölümlerin teneffüs yetmezliğinden kaynaklandığını bildirdi. Olaya ait savcılık soruşturmasında, Sarayın saat kulesi tarafında bulunan kapının kapatıldıktan sonra tekrar açılmasının halkın şiddetli ve ağır bir izdihamına neden olduğu belirtildi. Öbür bir argümana nazaran, kalabalığı dağıtma buyruğu alan atlı polislerin hareketi, izdihama yol açmıştı. Savcılık, izdihamın tertibi sağlamakla misyonlu memurların kusurundan kaynaklandığını açıkladı. Bu olaydan sonra emniyet müdürlerinin vazife yerleri değiştirildi. 1 Aralık 1938’de İstanbul Valisi Muhittin Üstündağ, vazifeden alınarak Bakanlık buyruğuna alındı. İstanbul Emniyet Müdürü Salih Kılıç da Çorum Valiliğine tayin edildi.